HISTORIA SZKOLNEJ BIBLIOTEKI
Pierwsze wzmianki o istnieniu księgozbioru szkolnego sięgają roku 1612, kiedy to przy KOLEGIUM JEZUICKIM powstała biblioteka. Jej główny trzon stanowiły książki podarowane przez ówczesnego biskupa płockiego Marcina Szyszkowskiego. Od 1647 r. istniał stały niewielki fundusz biblioteczny, ponadto dzięki darowiznom, głównie duchowieństwa, księgozbiór szybko się rozrastał. Z biblioteki korzystali przeważnie nauczyciele, rzadziej uczniowie.
W 1656 r., podczas najazdu szwedzkiego, biblioteka została ograbiona z najcenniejszych ksiąg, które za sprawą szwedzkiego oficera Baldwina zostały wywiezione do szkoły jezuickiej w Ingolsztadzie, gdzie kształcił się jego syn. Straty te zostały częściowo uzupełnione przez darowiznę prepozyta norbertanek Stanisława Niewiarowskiego, który swój księgozbiór w testamencie zapisał bibliotece Kolegium.
W ciągu następnych kilkudziesięciu lat brak jest wzmianek o nowych nabytkach biblio-teki. Podczas pożaru Szkoły w 1718 r. część książek została ukradziona. W drugiej połowie XVIII w. przez kilka lat Kolegium prowadziło przebudowę kościoła; z tego względu fundusze na zakup książek były bardzo ograniczone. W chwili kasaty zakonu jezuitów (1773 rok) biblioteka liczyła około 2000 woluminów.
W 1773 r. po przejęciu szkolnictwa polskiego przez Komisję Edukacji Narodowej powołana w miejsce Kolegium Jezuickiego SZKOŁA PODWYDZIAŁOWA PŁOCKA odziedziczyła szkol-ny księgozbiór. Był on jednak cenny przede wszystkim dla bibliofilów, lecz mało przydatny dla potrzeb nauczania. Ulegał więc stopniowo aktualizacji poprzez włączanie książek przysyłanych przez KEN – były to głównie podręczniki, wydawane w języku polskim przez Towarzystwo Ksiąg Elementarnych.
Po drugim rozbiorze Polski Płock dostał się pod panowanie Prus. Od 1793 r. Szkoła funkcjonowała jako GIMNAZJUM AKADEMICKIE. Biblioteka została wówczas wzbogacona 219 książkami w języku niemieckim, przysłanymi z Berlina. Były to głównie dzieła literatury niemieckiej i starożytnej oraz historii.
W czasach Księstwa Warszawskiego (lata 1806-1815) Szkoła otrzymała nazwę SZKOŁY DEPARTAMENTOWEJ. Do biblioteki zakupiono wówczas sporą ilość podręczników do przed-miotów przyrodniczych.
Po utworzeniu Królestwa Kongresowego w 1815 r. Płock został włączony do zaboru rosyjskiego, zachowując autonomię. Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym Szkołę przemianowano na SZKOŁĘ WOJEWÓDZKĄ. Do wybuchu Powstania Listopadowego był to czas dynamicznego rozwoju biblioteki.
Wielkie zasługi na tym polu miał rektor Szkoły Kajetan Morykoni, który ofiarował na rzecz biblioteki dochód ze swej broszury Mowa na zaczęcie szkół; ponadto wystosował apel do społeczeństwa miasta o składanie datków na ten cel. Dzięki jego działaniom szkolne zbiory powiększyły się dwukrotnie (z uszczuplonej przez lata liczby 500 woluminów do prawie 2000).
Księgozbiór szkolny uzyskał w ten sposób dublety z Biblioteki Publicznej w Warszawie oraz liczące setki tytułów dary Płocczan, nauczycieli i wychowanków Szkoły, także wychowanków-autorów: łącznie ponad 900 tomów w ciągu trzech lat. Ponadto gromadzono książki z przydziałów Kuratorium Warszawskiego i z funduszów za czesne; zaś dwa tomy biblioteka szkolna otrzymała „z dworu najjaśniejszego cesarza i króla”.
W 1820 r. powstałe w Szkole Towarzystwo Naukowe uczyniło z biblioteki szkolnej Bibliotekę Publiczną i Szkolną Województwa Płockiego. Stała się ona wkrótce wyróżniającą placówką w regionie, posiadającą wypożyczalnię i czytelnię. Ze zbiorów korzystać mogła społeczność szkolna oraz mieszkańcy Płocka. Tylko najlepsi uczniowie mieli przywilej wypożyczenia książki do domu, zaś odebranie uczniowi prawa do korzystania z biblioteki było karą.
Biblioteka posiadała księgozbiór własny (książki szkolne i dzieła zebrane przez Towarzystwo Naukowe), czasopisma oraz depozyty przeznaczone do użytku publicznego. W celu powiększenia liczby periodyków zorganizowano w Płocku składkę na ich prenumeratę – to umożliwiło nabycie do czytelni bibliotecznej ponad 20 nowych tytułów czasopism krajowych i zagranicznych. W 1830 r. księgozbiór liczył ponad 4000 woluminów – książek, pism periodycznych, map i atlasów – ułożonych i opisanych.
Często stosowaną formą pracy z książką było czytanie na głos gazet, przy czym – w razie potrzeby – uzyskane informacje uzupełniano objaśnieniami kartograficznymi z atlasów i map. Ponadto w sali bibliotecznej odbywały się publiczne posiedzenia Towarzystwa Naukowego i szkolne występy.
W 1834 r. po kolejnej reorganizacji szkolnictwa Szkoła otrzymała nazwę GIMNAZJUM GUBERNIALNEGO. Od czasu buntu narodowego w 1830 r. władze carskie zaczęły stosować represje i systematycznie tłumić polski charakter szkoły. Księgozbiór szkolny stał się dla uczniów niedostępny. Odtąd działalność biblioteki nastawiona była głównie na wypożyczanie uczniom wyłącznie książek w języku rosyjskim oraz kontrolowanie czytelnictwa przez obowiązek pisemnego streszczenia przeczytanej lektury.
Pod koniec XIX wieku, pod pretekstem przebudowy internatu szkolnego, niemal cały zbiór biblioteczny spakowano i wywieziono do Petersburga. W 1926 roku część zagrabionych książek oddano, ale do naszej biblioteki już nie wróciły – zbiory przejęła Biblioteka im. Zielińskich TNP.
Od 1915 r. do czasu odzyskania niepodległości Płock znajdował się pod okupacją niemiecką, uzyskując więcej swobód. Szkoła otrzymała nazwę II GIMNAZJUM POLSKIEGO, oddanego pod opiekę płockiego koła Polskiej Macierzy Szkolnej. Biblioteka szkolna zaczęła powoli powstawać na nowo, na początku głównie za sprawą darczyńców – nauczycieli i uczniów; w ten sposób zebrano pierwsze kilkaset książek. W zdobywaniu funduszy na nowe zakupy nie-małe zasługi miał dyrektor Mieczysław Olszowski.
Dyrektor Olszowski, przewodząc Szkole do 1935 r., kiedy to działała już jako PAŃSTWOWE GIMNAZJUM IM. MARSZAŁKA STANISŁAWA MAŁACHOWSKIEGO w wolnej i nie-podległej Polsce, doprowadził do zwiększenia się księgozbioru do 4000 tomów – książek nowo zakupionych oraz rozlicznych darów, w tym dubletów Biblioteki Narodowej. Te ostatnie ofiarował Szkole absolwent Stefan Demby, organizator i pierwszy dyrektor BN. Przy bibliotece działała z powodzeniem szkolna introligatornia.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej księgozbiór liczył 6000 tomów. W czasie wojny zaginęło bezpowrotnie prawie 5000 woluminów (w większości spłonęły).
Po zakończeniu wojny do biblioteki powróciło 708 książek, przechowanych przez uczniów i ich rodziny. Ten zbiór stał się zalążkiem stworzonego od nowa księgozbioru LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. MARSZAŁKA STANISŁAWA MAŁACHOWSKIEGO, który z końcem 1948 r., dzięki zakupom, darom i przydziałom ministerstwa oświaty powiększył się do niemal 2000 woluminów. W tym samym czasie kilkadziesiąt książek zostało uznanych za zakazane i wycofanych jako prohibity.
Przez pierwszych kilka lat księgozbiór gromadzony był w szafie, mieszczącej się w sali lekcyjnej, potem na krótki czas otrzymał niewielki oddzielny lokal. W l. 1962-1964 na czas remontu Szkoły biblioteka została przeniesiona do Szkoły Podstawowej nr 11; po powrocie otrzymała niedużą salę na pierwszym piętrze XVII-wiecznego skrzydła.
Dziesięć lat później w 1973 r. zbiory biblioteczne doczekały się obszernego lokalu na trzecim piętrze najstarszego XIII-wiecznego skrzydła Szkoły. Łączna powierzchnia biblioteki liczyła niemal 200 m². Mieściła wypożyczalnię, przestronną czytelnię i sale magazynowe. Księgozbiór zaczął systematycznie się rozrastać; zbierana literatura była różnorodna, choć zaczęły dominować tytuły z dziedziny humanistycznej. Zakupy prowadzone były regularnie, nie brakowało też darów od absolwentów, nauczycieli i uczniów.
W latach 80-tych utworzony został dział MALACHOVIANA, gdzie zebrano tytuły dotyczące Szkoły i Jej Wychowanków, a także książki, których autorami byli absolwenci Szkoły. Obecny zasób tego działu to niemal 800 książek i multimediów oraz kilkadziesiąt artykułów z prasy lokalnej i ogólnokrajowej. Powstał też dział PLOCIANA z wydawnictwami o Płocku i regionie – na dzień dzisiejszy liczy blisko 900 książek i multimediów oraz około 100 artykułów. Biblioteka zaczęła także gromadzić reprinty, czyli dokładne przedruki dzieł zabytkowych. Obecnie ich ilość przekracza 230 woluminów. Na koniec XX w. stan księgozbioru wynosił ponad 31000 książek, broszur i multimediów.
W 2003 r. biblioteka otrzymała kolejną salę z przeznaczeniem na czytelnię internetową. Działając odtąd jako Centrum Informacyjno-Medialne biblioteka dysponowała kilkunastoma komputerami; rozpoczęto też komputeryzację danych. Baza danych została uruchomiona w 2005 r.; do dziś jest na bieżąco uzupełniana i aktualizowana.
Po ponad czterdziestu latach, w 2013 r., na trzyletni czas kapitalnego remontu zabytkowej części Szkoły zbiory biblioteczne zostały przeniesione do lokali zastępczych na parterze i drugim piętrze. Po zakończonej rewitalizacji biblioteka wraz z mini-czytelnią otrzymała nowe miejsce na parterze Szkoły w dawnych pomieszczeniach administracyjnych. Z uwagi na ograniczoną powierzchnię ponad 8000 egzemplarzy zostało wycofanych – były to książki zniszczone bądź wielokrotnie zdublowane.
Księgozbiór jednak wciąż się rozrasta, głównie w oparciu o dary nauczycieli, uczniów i absolwentów, także instytucji lokalnych i ogólnopolskich. Przybywa też nowych książek, m.in. dzięki udziałowi Szkoły w konkursach i projektach („Książki naszych marzeń”, Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa).
W pierwszym semestrze roku szkolnego 2018/2019 po kolejnym spakowaniu całego księgozbioru wypożyczanie, ograniczone do lektur i wydzielonej literatury pięknej, odbywało się w jednej z sal lekcyjnych. Od sierpnia do listopada trwał bowiem gruntowny remont pomieszczeń bibliotecznych. Niepotrzebne ściany zostały wyburzone, położono nową instalację elektryczną w podłodze, zaprojektowano nowe regały do sufitu w wypożyczalni oraz równie wysokie regały przesuwne w części magazynowej. Wydzielona została powierzchnia na przestronniejszą klimatyzowaną czytelnię z docelowym miejscem dla 30 uczniów (w tym 6 stanowiskami komputerowymi). Po całkowitym rozpakowaniu zmieniona nie do poznania biblioteka została uruchomiona po feriach zimowych (luty 2019 r.)
Obecny stan księgozbioru to ponad 45000 książek, broszur i multimediów, ok. 1000 numerów czasopism literackich i historycznych oraz 9 kartotek o tematyce humanistycznej (blisko 2500 artykułów) zawartych w 16 segregatorach.
Biblioteka posiada ok. 300 dzieł liczących więcej niż sto lat, w tym 97 tomów druków XIX-wiecznych. Najstarszy – to IX tom Historyi Narodu Polskiego Adama Naruszewicza, wydany w Lipsku w 1837 roku.
Nauczyciele-bibliotekarze
odpowiedzialni za bibliotekę na przestrzeni ponad 400 lat
1703 o. Aleksander Sawicki
1704 o. Adam Ligowski
1705 o. Józef Mazini
1706-1708 o. Kazimierz Szczytt
1725-1727 o. Michał Mossakowski
1728-1729 o. Andrzej Żółtowski
1733-1736 o. Andrzej Żółtowski
1762-1763 o. Maksymilian Szydłowski
1772-1773 o. Mikołaj Kossowski
1805-1809 dyr. Fryderyk Roze
1810-1816 Paweł Zaorski
1815-1817 Adrian Krzyżanowski
1816-1821 Ignacy Stankowski
1820-1824 Kolumban Zagier
1826-1830 Albin Pinko
1857-? Julian Supniewski
ok.1864-? Oskar Szulc
1866-? Tomasz Mędrkiewicz
1882-1886 Stefan Rutski-Welamin
ok. 1914-? Janina Bogdanówna
1919-1939? Maria Jodłowska-Topolnicka
1945-1957 Krystyna Jankowska, Krystyna Mazowiecka
1957-? Stanisław Trzeciak
1967-1970 Józefa Brudnicka
1970-1972 Krystyna Staszewska
1972-1988 Leonarda Mejer
1988-2003 Magdalena Częstochowska
2003-2006 Ewa Skierkowska
2006- Magdalena Częstochowska-Jędrzejak